Монгол Улсын үндсэн хуулийн 16-р зүйлийн 2-т Монгол хүн бүр “Эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах, орчны бохирдол, байгалийн тэнцэл алдагдахаас хамгаалуулах эрхтэй[1]” гэж заасан байдаг.
Тэгвэл Монгол хүн та Монгол Улсын үндсэн хуульд тусгагдсан эрхээ эдэлж чадаж байна уу? Ихэнх тохиолдолд
....МЭДЭЭЖ ҮГҮЙ....
Шалтгаан нь ойлгомжтой...
Жилийн жилд л яригддаг өвлийн утаа буюу агаарын бохирдол, хавар, зуны улиралд хөндөгддөг ус, хөрсний бохирдол цаашлаад хог хаягдлын менежментийн асуудлууд юм.
Тэгвэл бид үнэхээр дэлхийн улс орнуудтай харьцуулахад бохирдолтой байгаад байна уу гэдгийг холбогдох байгууллагуудаас гаргадаг бохирдлын үзүүлэлтүүдээр авч үзье.
Бохирдол болон Ногоон хөгжлөөр Монгол Улс хаана байдаг вэ?
Хүснэгт 1: Ногоон эдийн засаг болон бохирдлын тайлангуудад Монгол Улс
| Тайлангууд |
Дэлхийн өрсөлдөх чадварын тайлан |
Агаарын чанарын индекс |
Global Green Economy Index 2022 |
| Байгууллагын нэр |
|||
| Үзүүлэлт |
Бохирдлын асуудал эдийн засагт үзүүлэх хор нөлөө /Санал асуулга/ |
Агаарын чанар үзүүлэлт хамгийн муу улсууд |
Ногоон хөгжлийн индекс |
| Нийт улсын тоо |
64 |
117 |
160 |
| Монгол Улсын эрэмбэ |
63 |
20 |
125 |
Хүснэгтээс харахад бохирдлын түвшин болон ногоон хөгжлийн индексээр маш хангалтгүй түвшинд байгаа нь харагдаж байна.
Ногоон хөгжил сул болон бохирдлын түвшин өндөр байгаа юм бол үүнийг засаж сайжруулах хөгжлийн бодлогын баримт бичгүүд бий юу гэвэл.
Хүснэгт 2: Бодлогын баримт бичгүүд,
| Бодлогын баримт бичгийн мэдээлэл |
Ногоон хөгжлийн бодлого |
Тогтвортой хөгжлийн зорилт |
МУ-ын тогтвортой хөгжлийн үзэл баримтлал 2030 |
Алсын хараа 2050 |
| Батлагдсан он |
2014 |
2015 |
2016 |
2020 |
| Баталсан байгууллага |
МУ-ын ЗГ, БОАЖЯ |
НҮБ |
МУ-ын ЗГ |
МУ-ын ЗГ |
| 1.1 Агаарын бохирдол |
|
|
Хүчингүй
|
|
| 1.2 Усны бохирдол |
|
|
|
|
| 1.3 Хөрсний бохирдол |
|
|
|
|
| 1.4 Хог хаягдал |
|
Зорилт 12: |
|
Ногоон хөгжлийг дэмжих, бохирдлыг бууруулах талаар Монгол Улсад хөгжлийн бодлогын баримт бичгүүдэд хангалттай тусгагдсан байдаг буюу бид хүрэх түвшнээ тодорхойлсон, явах чиглэл нь тодорхой болсон байна.
Ийм бодлогын баримт бичгүүд байсаар байтал бид яагаад ногоон хөгжлийг дэмжиж, бохирдлыг хангалттай бууруулж чадахгүй байна вэ, асуудал юунд байна вэ?
Мэдээж бүх зүйлийг өргөс авсан мэт хурдан сайжруулж чадахгүй нь хэнд ч ойлгомжтой. Асуудал нь ногоон хөгжил, бохирдлын эсрэг хангалттай хөрөнгө оруулалт байхгүйд байна уу, эсвэл Монгол хүний амьжиргааны түвшинг дагасан хэрэглээнд байна уу гэвэл аль алинд нь бий.
1. Ногоон хөгжилд арилжааны банкуудын олгосон санхүүжилтийн тайлан
Санхүүгийн тогтвортой байдлын зөвлөлөөр Монгол Улсад мөрдөгдөх Ногоон таксономи батлагдсантай холбогдуулан Монголбанк ногоон зээлийн статистик мэдээллийг банкуудаас авч нэгтгэн, олон нийтэд зарлаж байна[2].
Арилжааны банкуудын ногоон зээлийн үлдэгдэл 2022 оны 2-р улирлын байдлаар 3555 зээлдэгчдийн 329,6 тэрбум төгрөг байна. Эдгээр зээлүүдийн дийлэнхийг ногоон барилгын салбарт нийт 57 зээлдэгчдэд 85,8 тэрбум, Тогтвортой ХАА, газар ашиглалт, ойн болон эко аялал жуулчлалын 424 зээлдэгчдэд 84,3 тэрбум, Тогтвортой ус, хаягдлын хэрэглээний 114 зээлдэгчдэд 64,2 тэрбум, Эрчим хүчний хэмнэлтийн 1609 зээлдэгчийн 61,5 тэрбум төгрөгийн, бохирдлоос сэргийлэх, бууруулах үйл ажиллагааны 279 зээлдэгчийн 3,6 тэрбум төгрөгийн зээл олгожээ.
Арилжааны банкуудын олгосон нийт ногоон зээлийн үлдэгдлийн 93.8% хувь нь хувийн байгууллагад, 6.2% нь иргэдэд олгогдсон байна.
Арилжааны банкуудын ногоон зээлийн хүү[3]
2020 оны 1-р улирлаас ногоон зээл олгож эхэлсэн бөгөөд зээлийн хүүний хувьд савлалт маш их байна. 2022 оны 1-р улиралд хамгийн бага түвшиндээ хүрч байсан зээлийн хүү 2022 оны 2-р улиралд энгийн бизнесийн зээлийн хүүтэй ижил түвшинд хүрсэн байна. Ногоон зээлийн хүү өндөр байх тохиолдолд ногоон бизнес эрхлэх хувь хүн, ААН-үүд төдийлөн олдохгүй л болов уу.
Зураг 1: Бизнесийн болон ногоон зээлийн хүү
2. Монгол хүний хэрэглээний хандлага
Монгол хүний өдөр тутмын хэрэглээ хэр ногоон буюу байгаль орчинд ээлтэй, хаягдал багатай, нөөцийн үр ашигтай байдаг бол....
Энэ талаар нарийн гаргасан судалгаа байдаггүй ч гэлээ хувь судлаачийн зүгээс байгаль орчинд ээлгүй, нөөцийн үр ашиггүй гэж үзэж байна.
Учир нь,
- Улаанбаатар хотын айл өрхийн 58% нь гэр хороололд амьдарч байна. Үүнийгээ дагаад орчны бохирдол маш их байдаг нь байгаль орчныг ихээр доройтуулж байна.
- Иргэдийн амьжиргааны түвшин багатайгаас болж өдөр тутмын хэрэглээгээ хамгийн хямдыг нь сонгож байна. Тухайлбал, байгаль орчинд ээлгүй түлээ, түлш, хогны уут, машинаа голд угаах гэх мэт
- Ногоон эдийн засгийн ойлголт сул байдаг нь хойч үедээ үлдээх эх дэлхий, эрүүл байгаль, хүрээлэн буй орчин үлдээх магадлал бага
Иймд бид ногоон бизнесүүдэд олгож буй зээлийн хүүг бага, урт хугацаатай байлгах, “Ногоон хэрэглээтэй Монгол хүн”-ийг бэлдэх нь хамгийн чухал нэн тэргүүний анхаарах асуудлууд болоод байна.
сэтгэгдэл